Dilin Gücü: En Çok Konuşulan Türkçe Hangisi?
Bir siyaset bilimci olarak beni her zaman büyüleyen şey, iktidarın yalnızca devlet aygıtlarıyla değil, aynı zamanda kelimelerle de kurulmasıdır. Dil, toplumun hem aracı hem de aynasıdır. Bu bağlamda “En çok konuşulan Türkçe hangisi?” sorusu, yalnızca bir dilbilim meselesi değildir; bir iktidar ve kimlik tartışmasıdır. Çünkü konuşulan her kelime, güç ilişkilerinin, kültürel üstünlüklerin ve toplumsal hiyerarşilerin yeniden üretildiği bir alandır.
Dil, İktidarın En Yumuşak Ama En Sert Aracıdır
Devletin ideolojik aygıtları yalnızca okullar, medya veya yasalar değildir. Dilin kendisi, en temel ideolojik araçtır. Hangi kelimenin “doğru”, hangisinin “yanlış” olduğu bile bir iktidar meselesidir. Türkçenin farklı coğrafyalarda farklı biçimlerde konuşulması, yalnızca bölgesel bir çeşitlilik değil, aynı zamanda bir güç mücadelesidir.
İstanbul Türkçesi bugün “standart Türkçe” olarak kabul edilir. Ancak bu standart, tarihsel olarak merkezileşmiş bir iktidar söyleminin ürünüdür. Osmanlı’nın son döneminden Cumhuriyet’in kuruluşuna kadar dil, modernleşme projesinin ideolojik taşıyıcısı haline geldi. Bu süreçte, Anadolu’nun, Trakya’nın ya da Kürt coğrafyasının Türkçeleri “yerel lehçeler” olarak küçümsendi. Peki, bu “merkezî dil” kimin çıkarına hizmet ediyor?
İstanbul Türkçesi: Standart mı, Simgesel Güç mü?
İstanbul Türkçesi, dilin “doğru” biçimi olarak öğretilir, medyada ve eğitim sisteminde norm haline getirilir. Ancak bu durum, yalnızca bir dil tercihi değildir; merkezî iktidarın sembolik üstünlüğüdür. Devlet, resmi kurumlarıyla dili biçimlendirir, toplumun tüm katmanlarını o biçime uymaya zorlar.
Bu bağlamda “en çok konuşulan Türkçe”nin aslında “en çok dayatılan Türkçe” olduğunu söyleyebiliriz. Dilin bu şekilde standardize edilmesi, merkez ve çevre arasındaki güç dengesini de yansıtır. Tıpkı ekonomik ya da siyasal merkezileşme gibi, dil de iktidarın merkezde yoğunlaştığı bir alandır.
Vatandaşlık, Kimlik ve Dilin Görünmeyen Sınırları
Vatandaşlık, yalnızca bir hukukî statü değil; bir “aidiyet dili”dir. Bir bireyin “vatandaş” olarak kabul edilmesi, dilsel uyumla da ölçülür. Türkiye’deki resmi söylem, “doğru Türkçe konuşmak” üzerinden bir tür kültürel vatandaşlık tanımlar. Ancak bu tanım, dışlayıcı bir ideolojiye dönüşebilir.
Kürt, Arap veya Roman kökenli yurttaşların Türkçeyi aksanlı konuşmaları, çoğu zaman sosyal statü belirleyicisi haline gelir. Dil, böylece bir iletişim aracından çok, toplumsal sınıflandırma mekanizmasına dönüşür. Bu noktada şu soruyu sormak gerekir: Bir birey “Türkçe konuştuğu için” mi vatandaş olur, yoksa vatandaş olduğu için mi Türkçe konuşur?
Erkek ve Kadın Dilde Nasıl İktidar Kurar?
Siyasal analizde dilin cinsiyet boyutu da göz ardı edilemez. Erkekler, tarih boyunca dil üzerinden stratejik ve güç odaklı bir hâkimiyet kurmuştur. Resmî söylemler, akademik dil, bürokratik yazışmalar genellikle “eril” bir tona sahiptir. Türkçenin “otoriter” formu, erkek egemen toplumsal yapının dildeki yansımasıdır.
Kadınlar ise dilde demokratik katılım ve toplumsal etkileşim yoluyla varlık gösterir. Kadın dili, duygusal, kapsayıcı ve ilişkisel bir yapıya sahiptir. Bu da dilin ikinci bir işlevini açığa çıkarır: dayanışma. Erkekler dili stratejik bir araç olarak kullanırken, kadınlar dili bir iletişim ve ortaklık alanı haline getirir. Bu karşıtlık, siyasal düzlemde temsiliyet tartışmalarının da özünü oluşturur.
İdeoloji ve Dilde Hegemonya
Dil, ideolojinin sessiz taşıyıcısıdır. Resmî Türkçe, bir yandan modernleşme ve birleştirme aracı olarak sunulurken, diğer yandan farklı kimlikleri görünmez kılar. Hegemonik bir dil politikası, toplumsal çeşitliliği değil, tek biçimliliği hedefler. Bu durum, “tek dil, tek millet, tek kimlik” söyleminin ideolojik temelini oluşturur.
Peki, demokratik bir toplumda tek bir Türkçenin baskın olması ne anlama gelir? Farklı aksanların, lehçelerin ya da ağızların dışlanması, bir tür kültürel sansür değil midir? Belki de en çok konuşulan Türkçe, en çok dayatılan Türkçedir.
Sonuç: Dili Değil, Gücü Kim Konuşuyor?
“En çok konuşulan Türkçe hangisi?” sorusu, aslında “Kim konuşma hakkına sahip?” sorusuyla aynıdır. Bugün medya, eğitim ve siyaset diline baktığımızda, hâkim olan biçimin İstanbul Türkçesi olduğunu görürüz. Ancak bu yalnızca bir dilin değil, bir iktidar biçiminin egemenliğidir.
Gerçek demokrasi, yalnızca farklı görüşlerin değil, farklı dillerin ve tonların da var olabildiği bir ortam gerektirir. Belki de asıl mesele, hangi Türkçenin daha çok konuşulduğu değil, hangi Türkçenin susturulduğudur.
Etiketler: #Türkçe #DilVeİktidar #SiyasetBilimi #Vatandaşlık #İdeoloji #KültürelHegemonya